Urretxu eta
 Zumarragako Euskara 
Hitzaurrea
Sarrera
Metodologia

 

 Atalak
Fonetika-Fonologia
Azentua
Izenaren Morfologia
Aditzaren Morfologia
Sintaxia
Lexikoa

 

 Dokumentuak
Elkarrizketak
Argazkiak
Bibliografia

 

 Aditzaren Morfologia

 1.- Aditz taulak




Atal hau osatu ahal izateko Kaxiano Izagirre, Joxe Leunda, Euxebio Betegi  urretxuarrak, eta MĒ Dolores Madina eta Lurdes Ormazabal zumarragarrak izan ditut laguntzaile. Aldez aurretik eskertu nahi nieke egin duten ahalegina.

1.1 Zenbait ohar:

Aditz taulak izeneko atal hau bi sail nagusitan banauta dago: aditz  laguntzaileari dagokiona eta aditz trinkoari dagokiona.

Aditz laguntzaileari dagokionez, nahiz eta aditz taulek sistema koherente baten itxura eman, ez da hori eguneroko jardunean gertatzen dena. Hiztunek adizki kopuru txikia erabiltzen dutela esan beharra dago. Indikatibozko adizkiak erabiltzen dituzte gehien bat (testuak begiratu besterik ez dago horretarako. Gutxitan aurkituko ditugu, esate baterako, ahalerazko edo subuntiboko adizkiak), eta gainerakoek erabilera oso urria dute. Horrez gain, indikatibozko adizki ez diren horiei buruzko galderak egitean, zalantza izan dute berriemaleek; eta askotan espero den aditza erabili beharrean, beste aditz denbora bat erabiliz erantzuen dute, edo itzulika eginez.

Bestalde, taulak osatze aldera, zenbaitetan Pedro Irizarrek bildutako adizkiak ere sartu ditugu tarteka.

Aditz trinkoei dagokienez, indikatiboko adizkiak jaso ditugu gehien bat (nahiz eta tarteka baldintzari eta ondorioari dagozkien adizki solteak agertu diren). Gainera, zenbaitetan lehenaldiko adizkiak emateko ere arazoak izan dituzte berriemaleek, ohikoena aditz perifrastikoa erabiltzea baita.

Bukatzeko, tauletan agertzen diren adizkiak orokorrean erabiltzen direnak lirateke, horiek isladatzen saiatu gara behintzat. Aldaerak oharretan sartu ditugu. Noiz behinka hutsuneak ere agertzen dira, baina ez adizki horiei buruz galderarik egin ez dugulako, berriemaleek zailtasunak izan dituztelako baizik.

 

1.2 Aditz taulak:

 Aditz Laguntzailea

 Aditz Trinkoa


ETORRI - NOR - Indikatiboa - Forma sinpleak

ETORRI

 

INDIKATIBOA

NI

ORAIN

nator

LEHEN
netorren

HI

ORAIN

ator

LEHEN

etorren
etorrean/
etorrenan

HURA

ORAIN

dator

LEHEN
zetorren

GU

ORAIN

gatoz

LEHEN
gentozen

ZU

ORAIN

zatoz

LEHEN
zentozen

ZUEK

ORAIN

zatozte

LEHEN
zentozten

HAIEK

ORAIN

datoz

LEHEN
zetozen

Gora

ETORRI - NOR - Indikatiboa - Forma alokutiboak

ETORRI

INDIKATIBOA

NI

ORAIN

ñiatorrek/
ñiatorren

LEHEN

netorrian/
netorrenan

HURA

ORAIN

datorrik/zetorren

LEHEN
zetorrean/
zetorrenan

GU

ORAIN

 

LEHEN
 

HAIEK

ORAIN

zetozek/
zetozen[68]

LEHEN
zetozean/zetozenan

Gora

ETORRI - NOR-NORI - Indikatiboa - Forma sinpleak

ETORRI

NIRI
HIRI

HARI

GURI

ZURI
ZUEI

HAIEI

NI

ORAIN

__

 

 

__

 
 

 

LEHEN
__

 
__
 
 
 

HI

ORAIN


__

 

 

__
__


LEHEN

 

__

 

 
__
__
 

HURA

ORAIN

datorkit

datorkik

datorkio

datorkiu

datorkizu-
datorkizue

datorkie

LEHEN
zetorkian
 
zetorkion
zetorkiun
zetorkizun
zetorkizuen
zetorkien

GU

ORAIN

__

 

 

__

 
 

 

LEHEN
__
 
 
__
 
 
 

HAIEK

ORAIN

 

zetozkik/
zetozkin[69]

 

 

datorkizu
datorkizue

 

LEHEN
 
 
 
 
 
 
 

Gora

ETORRI - NOR-NORI - Indikatiboa - Forma alokutiboak

ETORRI

NIRI

HARI

GURI

HAIEI

NI

ORAIN

__

 

__

 

LEHEN
__
 
__
 

HURA

ORAIN

zetorkiak/
zetorkian[70]

zetorkiok/
zetorkion[71]

zetorkiuk/
zetorkiun[72]

zetorkiek/
zetorkien[73]

LEHEN
 
 
 
 

GU

ORAIN

__

 

__

 

LEHEN
__
 
__
 

HAIEK

ORAIN

zetozkiak/
zetozkian[74]

zetozkiok/
zetozkion[75]

zetozkiuk/
zetozkiun[76]

zetozkiek/
zetozkien[77]

LEHEN
 
 
 
 

Gora


[68] datoztik
[69] yatoztik
[70] yatorkiak
[71] yatorkiok
[72] yatorkiuk
[73] yatorkiek
[74] yatorkiak
[75] yatorkiok
[76] yatorkiuk
[77] yatorkiek
Gora
 
 



Zintzo-Mintzo Euskaltzale Elkartea

Labeaga 12, behea.
20700 Urretxu (Gipuzkoa - Euskal Herria)
.
Telefonoa: (+34) 943036474