Urretxu eta
 Zumarragako Euskara 
Hitzaurrea
Sarrera
Metodologia

 

 Atalak
Fonetika-Fonologia
Azentua
Izenaren Morfologia
Aditzaren Morfologia
Sintaxia
Lexikoa

 

 Dokumentuak
Elkarrizketak
Argazkiak
Bibliografia

 

 Aditzaren Morfologia

 1.- Aditz taulak




Atal hau osatu ahal izateko Kaxiano Izagirre, Joxe Leunda, Euxebio Betegi  urretxuarrak, eta MĒ Dolores Madina eta Lurdes Ormazabal zumarragarrak izan ditut laguntzaile. Aldez aurretik eskertu nahi nieke egin duten ahalegina.

1.1 Zenbait ohar:

Aditz taulak izeneko atal hau bi sail nagusitan banauta dago: aditz  laguntzaileari dagokiona eta aditz trinkoari dagokiona.

Aditz laguntzaileari dagokionez, nahiz eta aditz taulek sistema koherente baten itxura eman, ez da hori eguneroko jardunean gertatzen dena. Hiztunek adizki kopuru txikia erabiltzen dutela esan beharra dago. Indikatibozko adizkiak erabiltzen dituzte gehien bat (testuak begiratu besterik ez dago horretarako. Gutxitan aurkituko ditugu, esate baterako, ahalerazko edo subuntiboko adizkiak), eta gainerakoek erabilera oso urria dute. Horrez gain, indikatibozko adizki ez diren horiei buruzko galderak egitean, zalantza izan dute berriemaleek; eta askotan espero den aditza erabili beharrean, beste aditz denbora bat erabiliz erantzuen dute, edo itzulika eginez.

Bestalde, taulak osatze aldera, zenbaitetan Pedro Irizarrek bildutako adizkiak ere sartu ditugu tarteka.

Aditz trinkoei dagokienez, indikatiboko adizkiak jaso ditugu gehien bat (nahiz eta tarteka baldintzari eta ondorioari dagozkien adizki solteak agertu diren). Gainera, zenbaitetan lehenaldiko adizkiak emateko ere arazoak izan dituzte berriemaleek, ohikoena aditz perifrastikoa erabiltzea baita.

Bukatzeko, tauletan agertzen diren adizkiak orokorrean erabiltzen direnak lirateke, horiek isladatzen saiatu gara behintzat. Aldaerak oharretan sartu ditugu. Noiz behinka hutsuneak ere agertzen dira, baina ez adizki horiei buruz galderarik egin ez dugulako, berriemaleek zailtasunak izan dituztelako baizik.

 

1.2 Aditz taulak:

 Aditz Laguntzailea

 Aditz Trinkoa


EKARRI - NOR-NORK - Indikatiboa - Forma sinpleak

EKARRI

NI

HURA

HAIEK

NIK

ORAIN

__

dakarret

dakartzet

LEHEN
__
nakarren
nazkarren

HIK

ORAIN

nakarrek/
nakarrek

dakarrek/
dakarren

dakartzan

LEHEN
nakarrian/
nakarrenan

ekarrian/
ekarrenan

 

HARK

ORAIN

 

dakar

dakarz

LEHEN
 
zekarren
zakazten

GUK

ORAIN

__

dakardiu

dakaztiu

LEHEN
__
gendekarren
 

ZUK

ORAIN

nakarzu

dakartzu

 

LEHEN
zakartzun
zakartzun
 

ZUEK

ORAIN

nakartzue

dakartzue

 

LEHEN
 
zakartzuen
 

HAIEK

ORAIN

nakardee

dakardee

dakazte

LEHEN
nakardeen
zakarren
zakazten

 

Gora

EKARRI - NOR-NORK - Indikatiboa - Forma alokutiboak

EKARRI

NI

HURA

HAIEK

NIK

ORAIN

__

dakarriat/
zekarrenat-

zekartzenat

LEHEN
__
nekarrenan[51]
nekartzenan

HARK

ORAIN

 

zekarrek/
zekarren-

zekartzek/
zekartzen

LEHEN
 
zekarrenan[52]
zekartzenan[53]

GUK

ORAIN

__

zekarriau/
zekarrenau-

zekartze(n)au

LEHEN
__
genekarrenan[54]
genekartze(n)an

HAIEK

ORAIN

nakardie

zekarre/
zekarrene[55]

dakaztie

LEHEN
 
 
 

Taula honetan ikus daitekeenez, zenbaitetan beriemaleek arazoak izan dituzte lehenaldiko adizkiak emateko garaian.

Gora

EKARRI - NOR-NORI-NORK - Indikatiboa - Forma sinpleak

EKARRI

NIRI
HIRI

HARI

GURI

ZURI
ZUEI

HAIEI

NIK

ORAIN

__

yakardiat

dakardiot 

__

dakartzut
dakartzuet

dakardiet

LEHEN
__

nekarrian
nakardion
__
nekartzun
 
 

HIK

ORAIN

dakardiak

__

dakardiok

dakardiuk

__
__

dakardiek

LEHEN

ekarrian

__

 

 
__
__
ekarrien

HARK

ORAIN

 

zekarkin

 

dakarkiu[56]

dakarkizu
dakarkizue

 

LEHEN
 
 
 
 
 
 
 

GUK

ORAIN

__

yakardiau

dakardiou

__

dakartzuu
dakartzuu

dakardieu

LEHEN
__
 
 
__
 
 
 

ZUK

ORAIN

dakartzu

__

dakardiozu

dakartzu

__
__

dakartzu

LEHEN
zekartzun
__
zakartzun
 
__
__
 

ZUEK

ORAIN

dakartzue

__

dakartzue

 

__
__

dakartzue

LEHEN
zekartzuen
__
zekartzuen
 
__
__
 

HAIEK

ORAIN

dakardie

dakardie

dakardie

dakardiue

dakartzue
dakartzue

dakardie

LEHEN
 
 
 
 
 
 
 

Gora

EKARRI - NOR-NORI-NORK - Indikatiboa - Forma alokutiboak

EKARRI

NIRI

HARI

GURI

HAIEI

NIK

ORAIN

__

zekarkioat
zekarkionat[57] 

__

yakardiet[58]

LEHEN
__
 
__
 

HARK

ORAIN

zekarkiak/
zekarkian

zekarkiok/
zekarkion

Zekarkiun/
zekarkiuk

zekarkiek/
zekarkien

LEHEN
 
 
 
 

GUK

ORAIN

__

zekarkiou/
zekarkionau[59]

__

 

LEHEN
__
 
__
 

HAIEK

ORAIN

 

 

zekarkiue/
zekarkiune

yakardiek[60]

LEHEN
 
 
 
 

Gora


[51] yakardiat
[52] yakarrek
[53] yakaztik
[54] yakardiau
[55] yakardie
[56] Objetu plurala denean dakazkiu adierazi du elkarrizketatuak
[57] yakardioat
[58] Kaxiano Izagirreri jasotakoa.
[59] yakardiou
[60] Kaxiano Izagirreri jasotakoa
Gora
 
 



Zintzo-Mintzo Euskaltzale Elkartea

Labeaga 12, behea.
20700 Urretxu (Gipuzkoa - Euskal Herria)
.
Telefonoa: (+34) 943036474